Waarom deze winter nooit een winter is geweest

Femke Van Garderen − 20/03/14, 07u41

© belga.

Vandaag zit hij er officieel op, de winter. Al lijkt het alsof Koning Winter dit jaar in ons land nooit echt zijn intrede heeft gedaan. De temperaturen weigerden onder nul te duiken, en sneeuw en vorst maakten plaats voor uitzonderlijk veel zon. En dat terwijl Engeland verzoop, en de VS en Canada bibberden onder dikke lagen sneeuw. 

Om 17.57 uur vandaag valt de zon loodrecht in op de evenaar. Die gebeurtenis betekent het startschot van de astronomische lente, en bijgevolg het einde van de winter. Al kunnen we stellen dat we dat koude seizoen dit jaar hebben overgeslagen. Na de Sinterklaas- en kerststorm hebben de weergoden ons landje gespaard. Een echte winterprik bleef uit: de gemiddelde temperaturen in december, januari en februari schommelden rond de zes graden, het aantal uren zon noemde het KMI zeer abnormaal hoog.

De voorspellingen, dat onze winter als de warmste de geschiedenisboeken zou ingaan, bleken wel mis. Die titel blijft de winter van 2006-2007 toebehoren. Wel heeft die van 2013-2014 een dubbel record kunnen boeken wat de minimale dagtemperaturen sinds 1901 betreft. Ten eerste bedroeg de laagste temperatuur waargenomen tijdens de wintermaanden -0,5 graden. Het vorige record dateert van 1989: toen werd minimaal -1,6 graden opgemeten. Ten tweede zijn er dit jaar slechts drie vorstdagen opgetekend - de winter van 1988-1989 was daarvoor de recordhouder. Toen vroor het nog tijdens  de Straalstroom
Al dat goede nieuws hebben we te danken aan één fenomeen: de straalstroom. De term die jarenlang in een adem genoemd werd met Armand Pien, moest quasi elke weersvoorspeller deze winter in de mond nemen. Zo ook Philippe Huybrechts, professor klimatologie aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB).

De zachte winter is een gevolg van de positie van de straalstroom, legt hij uit. Die laat zich best omschrijven als een sterke luchtstroom, een snelweg van lucht zo u wil, die zich op tien kilometer hoogte bevindt en van west naar oost beweegt. "De afgelopen maanden is die uitzonderlijk lang op dezelfde plaats blijven hangen, zodat de aangevoerde lucht steeds uit dezelfde zuidelijke sector kwam, van over de Atlantische Oceaan." In België hebben we dat als aangenaam ervaren, maar elders was dat anders. Het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld werd hierdoor geteisterd door zware stormen en veel regen. Noord-Amerika bevond zich dan weer aanhoudend in een noordelijke luchtstroming waardoor de winter er erg koud was, terwijl Australië dan weer vuurrood kleurde.

• Gemiddelde temperaturen deze winter tov normale waarden:
  • December: 6,1°C - 3,9°C
  • Januari: 6,1°C - 3,3°C
  • Februari: 6,6°C - 3,7°C

Lucht kan niet afkoelen
Dat wij er zo warmpjes bij zaten, heeft te volgens Huybrechts te maken met de hoge snelheid waarmee de lucht tot bij ons werd gevoerd. "Soms was dat tegen 5 of 6 beaufort: zo heeft de lucht niet de tijd om af te koelen." Daar komt ook nog bij dat de golfbewegingen in de straalstroom zeer uitgesproken waren en lange tijd hetzelfde bleven. "Normaal verschuiven die net snel, waar we afwisselende weersomstandigheden krijgen: na drie dagen warm, twee dagen koud weer, enzovoort." Maar dat was dit jaar dus niet het geval. En dus bleef het weer lange tijd hetzelfde.

Maar hoe komt dat dan? Volgens Huybrechts zijn er aanwijzingen dat de standvastigheid van de straalstroom en het voorkomen van grote uitgesproken golven gelinkt kunnen worden aan de opwarming van de aarde. "Doordat het zee-ijs in de Arctische Oceaan smelt, wordt het verschil in temperatuur tussen de evenaar en de polen kleiner. Het is net dat contrast dat de sterkte van de straalstroom bepaalt, en ook waarvandaan de winden komen." Hierdoor zou het kunnen dat op lange termijn, over 30 of 40 jaar, bepaalde weersituaties langere tijd zullen voorkomen, waardoor lange zachte winters als deze meer zullen voorkomen. "Het omgekeerde kan uiteraard ook: dat we meer aanhoudend strenge winters krijgen, zoals de afgelopen twee jaar het geval was."

De winnaars van deze winter:
• De gemeente: Hun voorraad strooizout is onaangeroerd gebleven, hun weggenet gespaard.

• Wij, of beter, onze portemonnee: De verwarming ging minder vaak aan. Alle Belgen samen hebben afgelopen winter 40 procent minder huisbrandolie verstookt.

• De bouwsector: Soms kon het zelfs in een onderlijfje: de bouwvakkers werkten, in tegenstelling tot vorig jaar, zo goed als ongestoord verder.

• De horeca en toeristische sector: Ondernemers aan de kust mochten hun twee handen kussen. Vooral tijdens het laatste weekend van de krokusvakantie was het er over de koppen lopen.

De verliezers van deze winter:
• Hooikoortslijders: Dokters kregen in december en januari al de eerste patiënten over de vloer met symptomen van hooikoorts.

• De kledingwinkels: Het warme weer was een van de grote boosdoeners tijdens de wintersolden.

• Skigebieden in de Oostkantons: Geen sneeuw, maar narcissen zijn in de Oostkantons te spotten.