Waarschuwing: er hangt een 'zee-ijstijd' in de lucht

Door: Marlies ter Voorde −14/10/12, 11:36

© ap. Een ijsberg bij Oost-Groenland.

 

Klimaatvoorspellers moeten Groenland beter in de gaten houden. De hoeveelheid zoet water die vanaf dit eiland de Noord-Atlantische Oceaan in stroomt is groter dan gedacht - met mogelijk koele gevolgen.

Behalve dat er meer zoet water de zee in stroomt, is ook de snelheid van de zoetwaterstroom vanaf Groenland de afgelopen twintig jaar fors toegenomen. Dat schrijven aardwetenschappers uit Bristol, Utrecht, Enschede en Californië deze week in het vakblad Geophysical Research Letters.

De gevolgen kunnen groot zijn: het zoete water doet niet alleen de zeespiegel stijgen, maar kan uiteindelijk ook de Warme Golfstroom afremmen, die onder meer Europa van warmte voorziet. Dat kan op zijn beurt weer invloed hebben op het klimaat. Een periode van sterke afkoeling van 8.200 jaar geleden werd hoogst waarschijnlijk veroorzaakt door dit mechanisme - in dit geval omdat een meer met smeltwater van de aflopende ijstijd leegliep in de oceaan - en veel wetenschappers veronderstellen dat het plotseling opzetten van een ijzige periode rond 12.000 jaar geleden dezelfde oorzaak had. De rampenfilm The Day after Tomorrow uit 2004 is losjes op zo'n scenario gebaseerd.

Toename
In de periode van 1961 tot 1990 stroomde jaarlijks gemiddeld 880 kubieke kilometer zoet water vanaf Groenland de zee in, in 2010 was dit al toegenomen tot 1.200 kubieke kilometer per jaar, concluderen de onderzoekers op basis van satellietgegevens, computermodellen en metingen ter plaatse. Ter vergelijking: dit is 14 keer de hoeveelheid zoet water die de Nederlandse grote rivieren jaarlijks samen afvoeren naar zee. De grootste toename werd gemeten in zuid Groenland, op een plaats waar de instroom van koud zoet water tot grotere verstoringen in de oceaancirculatie leidt dan in het hoge noorden.

Terwijl de meeste klimaatmodellen wel rekening houden met het zoete water dat via rivieren en neerslag in de noordelijke oceanen terecht komt - momenteel ongeveer twee keer zoveel als wat vanaf Groenland in zee stroomt - wordt de bijdrage van Groenland meestal gewoon weggelaten. Dat moet anders, zegt Michiel van den Broeke, meteoroloog aan de Universiteit Utrecht, die meewerkte aan het onderzoek. 'Als de zoetwaterstroom zo snel blijft groeien als nu, zal dat in het jaar 2100 waarschijnlijk al gevolgen hebben voor de oceaancirculatie.' Modellen lieten een vertraging van de Golfstroom zien van ongeveer 20 procent, vertelt Van den Broeke. 'Maar dat was nog geen gedegen studie', benadrukt hij meteen, 'we hebben maar één scenario uitgeprobeerd.'