Grutte Pier

Eerder gepubliceerd op 27-07-2010

Standbeeld te Kimswerd

Pier Gerlofs Donia. Bijgenaamd Grutte Pier, Greate Pier, Greate Pyr,
Kruis der Hollanders. Was hij een kwaaie pier of verzetsheld? Waarschijnlijk beide.

Pier werd omstreeks 1480 geboren in Kimswerd (onder Harlingen) en overleed op 28 oktober 1520 in Sneek. Zoals de naam al doet vermoeden, was Pier een boom van een kerel. In ieder geval langer dan twee meter. Pier had een boerenbedrijf waar hij samen met zijn vrouw, zoon Gerloff en dochter Wobble woonde.
Tot zover weinig aan de hand. Maar dan wordt in 1498 de Saksische (Duitse) Albrecht III gouveneur van Friesland. Daar trokken de Friezen zich niets van aan.

Tweehandig zwaard (beidehandje)

In 1515 werd de boerderij van Pier platgebrand door Saksische huurlingen, geholpen door Hollandse troepen. Daarbij kwamen zijn vrouw en zoon om.
Dat hadden ze beter niet kunnen doen. Pier werd kwaad. Hij kocht een zwaard. Net zo lang als hijzelf. Een zwaard dat alleen met beide handen was te hanteren. Een zogenaamd "beidehandje". Pier verzamelde een legertje van Friezen, geboefte en Gelderse huurlingen die door de Hertog van Gelre werden geleverd. Het leger, op zijn toppunt 4.000 man, kreeg de naam Arumer Zwarte Hoop.  Ze werden ook wel Gelderse Friezen genoemd vanwege de Gelderse huurlingen. Veel Friezen kwamen uit het dorp Arum. De naam Zwarte Hoop is mogelijk een verwijzing naar de Zwarte Band (plunderende Saksisch-Hollandse troepen).

Uithangbord Herberg Kimswerd

Het leger van Pier was zowel op het land als op zee actief. Bij hun grootste zeeslag werden 28 Hollandse schepen veroverd en 500 bemanningsleden zonder pardon overboord gezet. Volgens de overlevering werd genade gegeven aan gevangenen die het zinnetje "Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries" zonder accent konden uitspreken. Het eerste appeltje dat Pier te schillen had, was met de graven van Holland. Medemblik werd grotendeels in de as gelegd. Onderweg naar Alkmaar werden een aantal dorpen veroverd en vielen de burchten Nieuwburg en Middelburg. Na een paar jaar hield Pier het voor gezien. Hij gaf het bevel van zijn troepen over aan Wijerd Jelckama . Maar zonder de bezielende leiding van Pier ging het snel bergafwaarts met de Arumer Zwarte Hoop. Jelckama werd in 1523 onthoofd in Leeuwarden.

Boek-illustratie Pierius Magnus

Tsja. En wat herinnert ons nog aan Grutte Pier. Er zijn natuurlijk de legendes. Het enige echte zwaard van Pier is te zien in Kimswerd en Leeuwarden. In Kimswerd is een herberg genaamd Greate Pier (aan de Greate Pierwei). Sinds 1998 is er een Reuzengilde Greate Pier fan Wûnseradiel. Deze folkloristische groep van ongeveer 50 personen trekt rond, gekleed in authentieke kleding, om luister bij te zetten bij Cultuur Historische manifestaties. Er is een rugbyclub in Leeuwarden genaamd Greate Pier. Jaarlijks wordt een hardloopwedstrijd van vier mijl georganiseerd tussen Harlingen en Kimswerd, genaamd de Grutte Pier Loop.
En dan was er ook nog een zeilevenement met platbodems in Friesland.